Yüksek modan?n bedeli!
Markalar son y?llarda daha iyi bir gelecek ve dünya için çal??malar yap?yor olsa da, endüstrinin israflar? dijital mecralarda yüceltilmeye devam ediyor.
Peki, bu ironik sahneye daha ne kadar tan?k olaca??z? Uzun dönemde endüstrinin tamamen do?a dostu olma ihtimali var m?? Yoksa çoktan sonu gelmeyen h?zl? tüketimin ebedi kölesi olduk mu?
Yüksek moda markalar?n?n sürdürülebilirli?e geçi? yapmas? ne yaz?k ki çevreye en çok zarar veren endüstri oldu?u gerçe?ini de?i?tirmiyor. Y?llard?r uzmanlar fosil yak?tlardan sonra en kirli ikinci endüstrinin moda dünyas? oldu?unu söylüyorlard?.
Bu iddian?n geçti?imiz y?llarda sorgulanmas?yla birlikte modan?n do?a anaya iyilikten çok, zarar verdi?i say?sal de?erlerle kan?tlanm?? oldu. Bu y?l çevresel sürdürülebilirlik grubu Quantis taraf?ndan yay?nlanan rapora göre modan?n iklim de?i?ikli?ine olan etkisi, 2005 ve 2016 y?llar? aras?nda yüzde 35 artm??. Bu durum maalesef gittikçe kötüle?iyor. Görünürde moda markalar?n?n sürdürülebilirli?egeçmesi, gerçek kürk kullan?m?n? b?rakmas? veya do?al pamuk kullanmas? gibi çal??malar? bu gerçe?i çürütüyor ancak, ?eytan ayr?nt?da gizli.
Çünkü moda dünyas?n?n savurganl??? sadece k?yafetle s?n?rl? de?il. Her y?l moda haftalar?nda davetliler taraf?ndan sosyal medyada milyon kere payla??lan ve sonras?nda bir kö?ede unutulan davetiyelerin foto?raflar?n? bir dü?ünün. Sonra da o davetiyeler için kesilen milyonlarca a?ac?… Maalesef ki, endüstrinin israf görüntülerinin dijital ça?da yüceltildi?i bir dönemdeyiz.
Bu durumun fark?nda olurken bir yandan da çevreye duyarl? olmaya çal??mak, kimi zaman da öyle gibi görünmek size de biraz ironik ve samimiyetsiz gelmiyor mu?
DAVETIYE SORUNSALI
Moda haftalar?nda tasar?mlar ve gösteriler kadar davetiyeler de fazlas?yla dikkat çeken bir detay. Modaevleri kal?n kabartmal?lardan elle yaz?lm?? biletlere, bazen de deri olanlara kadar farkl? tasar?mlar yaratarak âdeta birbiriyle yar???yor. Neyse ki, bu yar??a dâhil olup, kâ??t israf?n? göz önüne alan markalar da yok de?il. Haziran ay?nda gerçekle?en Milano Erkek Moda Haftas?’nda Dolce & Gabbana bas?l? bro?ür yerine tablet da??tmay? tercih etti. Bu tabletlerde koleksiyon hakk?nda bir tan?t?m videosu yer al?yordu.
Vetements 2019 ?lkbahar – Yaz Couture defilesinde kâ??t davetiye yerine kalp ?eklinde kurabiyeler da??tmay? tercih etti.
Plein Sport tenis toplar? hediye ederken, baz? markalar onlar?n aksine aç?ld???nda ard?nda plastik çöp b?rakan tasar?mlar tercih etti. New York’ta bulunan Chapter 2 Agency adl? halkla ili?kiler ajans? kurucular?ndan Clara Jeon; “Davetiyelerin daha sonra çöpe at?lmas? bir s?r de?il. Bu, sektördeki gereksiz fazlal?klara i?aret ediyor” diyor ve ekliyor; “Fiziksel bir davet çok güzel ve dü?ünceli bir ?ekilde yap?labilir. Ama dijital davetleri ve biletleri kullanmay? tercih etmek; endüstri olarak daha sürdürülebilir hâle gelmek ve at?klar? azaltmak için yapabilece?imiz en kolay eylemlerden biridir.” Ke?ke herkes bunun bilincinde olsa demeden edemiyor, insan. Zira defileden sonra hiçbir amac? kalmayan davetiyeler bas?lmaya devam edildikçe moda, dünyaya zarar veren en büyük endüstrilerden biri olmaya devam edecek.
Londra Moda Haftas?’nda koltuklara b?rak?lan davetiyelerin, defileden sonra oldu?u yerde kalmas? gibi… K?sacas? özenle haz?rlanan davetiyelerin defileden sonraki duraklar? maalesef yaln?zca çöp kutusu oluyor. 2014 y?l?nda The World Counts’?n yay?nlad??? rapora göre i? dünyas?n?n at?klar?n?n yüzde ellisini kâ??tlar olu?turuyor. Kâ??tlar?n yüzde doksan üçü de a?açlardan yap?l?yor. Moda endüstrisi için bu, davetiyeler, bas?n ilanlar? ve defile notlar? demek. The World Count’?n hesaplar?na göre 2030 y?l?ndan itibaren sadece yüzde on oran?nda ya?mur ormanlar? kalacak ve yüzy?l içerisinde tamamen yok olacak. Her a?ac?n üç insana yeterince oksijen sa?lad???n? dü?ünürsek bu insano?lu için sizce de büyük bir tehlike arz etmiyor mu?
Vetements bu y?l modan?n fazla üretim sorununa ve bunun do?ada neden oldu?u tahribata dikkat çekmek için Londra’daki Harrods’un vitrinlerini düzenlemi?ti.
DESTEK EK?B?
Neyse ki, bir kesim bu gerçe?in fark?nda ve kendince çe?itli önlemler al?p de?i?ime gidiyor. Geçti?imiz y?l gerçek kürk kullanmay? b?rakt?klar?n? aç?klayan Gucci, Versace ve Michael Kors gibi lüks markalar gelecek için ilk ad?m? att?. Erkek giyim markas? Noah ise kâ??t ve ambalaj at?klar?n? azaltmay? amaçlayan çal??malar içinde bulunuyor. Yohji Yamamoto 2018 Sonbahar – K?? davetiyesini üstü parlak, yana do?ru aç?lan kolye ?eklinde bir ayna olarak davetlilerle payla?t?. Bu anlamda benim en çok takdir etti?im marka yine Stella McCartney oldu. Marka, endüstriyel tekstil at?klar?n? yeniden tasarlad?. Su, boya ve kimyasallar kullanmadan bir çift logolu çorap da??tt?. Çoraplar defile boyunca davetiye görevindeyken, sonras?nda ise davetlilerin giyebilece?i bir parça oldu. Bu belki de i?levsel davetiyenin en güzel örne?iydi.
Do?ay? korumaya yönelik çal??malar yapan markalardan biri de COS. Bu y?l ‘The Repurposed Cotton Project’ ile marka, tasar?mlar? için bir sene boyunca kesilen, bir buçuk ton pamuktan yeni bir seri yaratm??t?.
Yine de faturay? sadece markalara kesmemek gerekiyor. Bir modelin editoryal ve ticari çal??malar?n? katolog hâline getiren ajanslar var. Bu dokümanlar? çe?itli projeler için de?erlendirilmek üzere müdürlerine gönderen bu ajanslar da en az onlar kadar suçlu. 21. yüzy?lda do?ay? korumak ve israf? engellemek için elimizde her türlü imkân varken, neden kullan?lm?yor? Bu durumun fark?nda olan Christopher Kane, Marni ve Roberto Cavalli için çal??an cast direktörü Adam Hindle; “Neredeyse bütün portfolyolar online olarak gönderildi. Modeller genellikle bir seçmeye kat?lacaklar? zaman iPad’den portfolyolar? görüntülenebiliyor” diyor. Hindle, ayn? zamanda modellerden gelen kartvizitleri de geri dönü?türdüklerinin alt?n? çiziyor.
“Sevgili markalar ve PR ?irketleri… Lütfen moda haftas? için fiziksel biletler kullanmay? b?rakabilir misiniz? Az önce plastik bir davetiye ald?m ve bu davetiyenin biyolojik olarak ayr??mas? 450 y?l sürecek. Bu bir israf! Dijital biletler çok daha iyi” diyen Another Man dergisinin dijital içerik editörü Ted Stansfield, durumu daha net aç?klayamazd? herhalde. Moda dünyaya bu denli zarar vermeye ne zaman ba?lad?? Sizce de biraz sorumluluk alman?n ve harekete geçmenin zaman? gelmedi mi?