friend.com, her ne kadar isim bizde farklı şeyler canlandırsa da, şu anda New York’da yaşayan bütün metro kullanıcılarının gördüğü reklam panosu. Hayır, bir arkadaş bulma uygulamasının reklamı değil. Hayır, bir dating app de değil.
“friend.com” sohbet edebilen, çevre hakkında yorum yapabilen, komutlara yanıt verebilen dijital bir “arkadaş.”
Tarif etmek gerekirse, kolye benzeri giyilebilir bir cihaz diyebiliriz. Yani boynunuzda taşıdığınız kişisel AI arkadaşınız. MyTabAl adlı bir şirketin start up’ı olan proje, yapay zekayla arkadaşlık ve duygusal destek sunmak üzerinden yürüttükleri reklam kampanyasına neredeyse bir milyon dolar harcamış. New York’un her yerinde friend.com’un reklamını farklı biçimlerde görmek mümkün: taksilerin üzerindeki reklam panolarında, toplu taşıma araçlarında, platform posterlerinde, bazı sokakların içinde. Reklam panoları oldukça basit: Beyaz bir boşluk, web sitesinin adı ve arkadaşlık üzerine bir cümle.
Friend (noun): someone who listens, responds, and supports you.
Arkadaş (isim): seni dinleyen, cevap veren ve destekleyen biri.
Yapay zeka uygulamalarının ekolojiye olan zararını, AI sistemlerini çalıştıran bilgisayarların tükettiği içme suyunu bir kenara koyduğumuzda bile, yani sadece “arkadaşlık” ve “basit insan ilişkileri” açısından baktığımızda bile, friend.com’un ne kadar korkunç bir fikir olduğunu görmek mümkün.
friend.com, yalnızlaştırdığı insanın yalnızlığı üzerinden bile para kazanmaya çalışan bir sistemin son ürünü, bu korkunç fikirden dünyanın en sosyal şehirlerinden birinde yaşarken bile kaçamıyor olmak da yine aynı sistemin son hali. Gerçek arkadaşlar edinemeyecek kadar yoğun çalışmak zorunda kalmak ve iş çıkışı eve giderken bile bu yalnızlıktan doğan bir ürünün pazarlamasından kaçamamak.
Gözetim kapitalizmi
Aynı zamanda “gözetim kapitalizmi” olarak değerlendirilebilecek bu ürün, senden bir arkadaş gibi özel paylaşımlar yapmanı beklerken data güvenliği hakkında sana geri hiçbir bildirimde bulunmuyor. Yani, nasıl kötü bir arkadaş kalabalık bir masada hakkındaki bilgileri başkaları ile paylaşabilirse friend.com da güvenlik sistemi çöktüğünde, hack’lendiğinde ya da devlet erişmek istediğinde hakkında bildiği tüm bilgileri başka insanların eline teslim edebilir. Her zaman konumunu, ne almayı ve satmayı planladığı bilen bu robot tüm tüketim alışkanlıklarını düzenleyen “biri” haline gelebilir. Şimdi düşününce, kötü ve insan olan bir arkadaşın kalabalık bir masada kimden hoşlandığınızı ağzından kaçırması ile aynı şey olmayacaktır sanırım.
Yine, varsayımlar üzerinden devam edelim ve sorunun hem ekolojik kısmının çözüldüğünü hem de data güvenliğinin bir biçimde yüzde yüz oranında sağlandığını varsayalım: friend.com yine de ölümcül derecede tehlikeli bir ürün.
İnsan ilişkilerinin tüm özelliğini ve kutsallığını ortadan kaldıracak olan bu araç, zaten arkadaşlık ilişkilerinde zorlandığı için bir robota ihtiyaç duyan bir insan için sosyal intihardan farksız olacaktır. İnsan ilişkileri, tüm zor yanları ve güzellikleriyle bir bütün olarak öğretici deneyimlerdir. Tabi ki, arkadaş edinmek herkes için aynı şekilde işlemez. Bazılarımız için daha zor, bazılarımız içinse hayatın doğal akışıdır. Özellikle bin bir türlü stres ve yoğunluk ile dolu olan yetişkin hayatın içinde sosyalleşmek zor gelebilir fakat insanın kendini ait hissettiği bir topluluğun olmasının bedeli bazen de rahatsızlıktır. Arkadaşlar, bazen çok gürültülü ya da ihtiyaçlı hissettirebilir. Ne olursa olsun, doğum gününüzde size sevilmiş hissettiren bir grup arkadaşın sıcaklığı tüm bu “zahmetlere” değecektir. Hiçbir yapay zeka, sadece şimdi değil ama hayatın hiçbir noktasında arkadaşlığın karşılıklı çıkarsızlıktan doğan sevgisinin yerini tutamaz.
Dolly Alderton, “Everything I Know About Love” kitabında “Sevgi hakkında bildiğim neredeyse her şeyi, kadınlarla kurduğum uzun arkadaşlıklardan öğrendim.” diye yazıyor. Ben, kendi hayat deneyimimle buna katılıyor ve arttırıyorum: Yakın kız arkadaşlarım benim hayatta kalmamı sağladı.
Zaten insanların hızlı bir şekilde gelişen yapay zekaya olan bağlılığının gitgide arttığı ve basit işlerini bile AI araçları ile hallettikleri bu dönemde arkadaşlık ilişkilerini de robotlaştıran bu ürün insanın kendi emeği, üretimi hatta vücudundan yabancılaştığı bir dünya düzeninde yapbozun eksik parçası gibi işliyor: artık gerçekten insan oluşun sayesinde biricik olan tek şeye de yabancı olabilirsin, başka bir insanın arkadaşlığına.
New York halkı, benimle aynı fikirde olacak ki friend.com reklamları herkesin arkadaşlık ve kapitalizm konusunda fikrini belirtmek için kullandığı beyaz bir duvara dönüşmüş durumda. Birçok metroda, 129 dolara satın alabileceğiniz bu “arkadaş”ın tanıtıldığı panolarda “Gerçek arkadaşlar edin.” “Dışarı çık ve birileriyle tanış.” “Kimse mide bulandırıcı ürününü istemiyor.” ya da “İnsan ilişkileri kutsaldır.” gibi yazılamalarını görmek mümkün.
Tüm bu anlattıklarıma rağmen siteyi incelemek ya da kendinize bir “arkadaş-kolye” almak isterseniz, ne yapmanız gerektiğini biliyorsunuz.
Fotoğraf: @AAALEXlS
İlginizi çekebilecek bir diğer yazı >>>>> İklim krizi regl sağlığını nasıl etkiliyor?